Bu içerik, Klinik Psikolog Öznur Büber tarafından hazırlanmıştır.
Duygu; bir olay, kimse ya da nesnenin insanın iç dünyasında oluşturduğu, uyandırdığı yankı, etki, tepki, izlenim olarak tanımlanmaktadır. Duygular, gündelik hayatta karşılaştığımız olay veya durumlara karşı vereceğimiz tepkilerin şekillenmesinde oldukça önemlidir. Bu durumda da olaylara verdiğimiz duygusal tepkiler hayatımızdaki tüm alanlara (kişisel, sosyal, akademik, mesleki) etkileri olur. Bu etkinin olumlu ya da olumsuz olması da
yaşanan duygunun şiddetine veya süresine göre değişebilmektedir. Beklenen duyguların düzenli olarak hissedilmesidir ancak bazen daha değişken, inişli çıkışlı duygular hissedilebilmektedir. Bu durumda da duygu regülasyonu oldukça önemli olmaktadır.
Duygu regülasyonu; diğer adıyla duygu düzenleme, kişinin başından geçen farklı olay, durum veya belli başlı uyarıcılara cevaben duygularını ve duyguları eşliğindeki
ifadelerini kontrol edebilmesi, yönetebilmesi ya da değiştirebilme becerisidir. Duygu regülasyonu, yaşanan olaylar karşısında kişinin değişen şartlara uyum sağlamasını destekler
aynı zamanda kişilerin amacına ulaşabilmek için duygusal tepkilerinin şiddetini veya zamanını kontrol edebilmeyi amaçlayan bir takım strateji dizilerini içerir. Bu stratejilerde
örneğin yaşanan olayın anlamını değerlendirip yorumlamak, olaylara farklı açılardan bakabilmek, bedenindeki duyumsamaların izini sürmek, duyguları açık bir biçimde ifade
etmek, duygularının farkında olabilme çabasında olmak vb. vardır. Duygu düzenleme, kişilerin günlük hayatta kontrollü davranabilmesini ve kendisini yönetebilmesini
sağladığından oldukça önemlidir. Duygularını etkili bir şekilde düzenleyebilen yetişkinlerin sosyal ilişkilerinde iletişimlerinin daha kuvvetli olması, kişisel veya profesyonel yaşantılarının daha sağlıklı olması, kişinin hedeflerine ulaşmada olumlu sonuçlar elde etmesi daha olasıdır. Yetişkinlerin duygu düzenleme tekniklerini aktif olarak kullanabilmesi için genel olarak öz farkındalık, öz düzenleme, öz kontrol becerilerinin koordinasyonu gerekir. Bu
becerileri iyileştirebilmek veya kuvvetlendirebilmek için uzman desteğinden de faydalanılabilir.
Bir yetişkin ve ebeveyn duygu düzenlemesini yapabildikçe çocuklarda ebeveynlerinden destek alarak kendi duygu regülasyonlarını yapabilirler. Fiziksel ve duygusal
gelişimi tamamlanmamasının yanında nörolojik zihinsel yapısı gelişmeye devam ettiği için çocuklarda duygu düzenleme ilk yılarda yoktur ebeveynlerinin regüle olma becerilerinden
destek alırlar. Çocuklarda duygu regülasyonu geliştirmek için de ebeveynlerin kendi regülasyon becerilerine dikkat etmeleri ve ihtiyaç olduğunda çocuklara rol model olmaları gerekmektedir.
Duygu Düzenleme Nasıl Yapılır?
Duygu düzenleme süreci kendi içerisinde çok değişken bir süreçtir dolayısıyla yoğunluğu da değişebilmektedir. Süreç içerisinde kişi amacına uygun biçimde hissettiği bir duygusal tepkinin düzeyini olumlu ya da olumsuz olarak yükseltip düşürebilir veya aynı
şekilde devam ettirebilir. Duyguyu düzenleyebilmek için bazı etkinlikler yapılabilir. Duygu düzenleme etkinlikleri, kişilerin duygularını ve duygusal tepkilerini kontrol edebilmesine ve
doğru bir biçimde ifade edebilmesine yardımcı olan etkinliklerdir.
Farkındalık meditasyonu: Bu uygulama, kişinin şimdiye odaklanmasına yardımcı olan ve o andaki duygu ve düşüncelerinin farkında olmasını sağlayan uygulamadır.
Gevşeme hareketleri/egzersizleri: Vücuttaki kas gruplarının gevşetilmesi, fiziksel gerilimin serbest bırakılmasında ve kaygının azaltılmasında etkilidir.
Yaratıcı ifade: Bu etkinlik, resim yapmak, yazmak ya da bir müzik aleti çalmak gibi yaratıcı faaliyetleri içerir.
Öz bakım: Yeterince uyumak, iyi beslenmek veya hobilerle ilgilenmek olumlu duyguları teşvik eder.
Etkili duygu düzenleme becerileri geliştirmek için yetişkinlerin kendilerine en uygun duygu düzenleme aktivitelerini bulmaları ve bunları düzenli olarak uygulamaları önemlidir.
Duygu düzenleme becerisi, çocukların çeşitli etkinlikler yardımıyla kazanabileceği bir beceridir. Çocuklar için faydalı olabilecek bazı etkinlikler:
Çizim veya boyama yapma: Çocukların duygularının ifadesi için oldukça faydalıdır.
Rol oynama: Çeşitli senaryoları canlandırmak, çocukların hem empati becerilerinin geliştirebilir hem de zorlu yaşam olaylarında yaşanan duyguları nasıl yöneteceklerini öğrenebilirler.
Oyun zamanı: Çocukların hayatında önemli bir yere sahip olan oyunlar çocukların duygularını kontrol etmelerine yardımcı olabilir.
İlgilerine uygun etkinlikler: Çocuklar duygularını sanat, müzik, dans veya yazı yoluyla ifade edebilirler. Bu etkinlikler, çocukların duygularını sağlıklı biçimde iletmelerine ve
geliştirmelerine yardımcı olabilir.
Kitap Önerisi: Duygusal Zekâ, Daniel Goleman
Bir önceki yazımız olan Zihinsel Engellilik başlıklı makalemizi de okumanızı öneririz.
