Bu içerik, Klinik Psikolog Pelin Bingöl tarafından hazırlanmıştır.
İntihar birçok insan için üzerinde düşünülmesi ve konuşulması güç bir konudur. Ancak klinik görüşmelerde bu durum kaçınılmazdır.
Neden İntihar Vakaları Tespit Edilemiyor?
⦿ Mitler
⦿ İntiharın algılanış biçimi
⦿ İntiharı düşünen bireylerin yardım istemiyor olması/ fikirlerini dile getirmiyor olması
⦿ Terapistin intihar konusundaki tutumları. Terapistin intiharı sorduğunda danışanın aklına düşüreceğini varsayarak tedirgin hissetmesi ve sormaktan çekinmesi intiharın tespitini
zorlaştırmaktadır.
İntiharla İlgili Mitler
⦿ Kişi intihardan söz ediyorsa kendine zarar verme olasılığı çok düşüktür.
⦿ İntihar her zaman dürtüsel bir eylemdir.
⦿ İntihar stresin beklenen, doğal bir sonucudur.
⦿ İntihar eden kişiler bencil ve zayıf kişilerdir.
⦿ Başarılı ve akıllı kişiler asla intihar etmezler.
⦿ Depresif bir kişiyle intihar konuşulursa intihar edecek demektir
⦿ İntiharı düşünen kişiler için yapacak bir şey yoktur.
⦿ İntihar eden kişiler sadece dikkat çekmeye çalışıyordur.
İntiharla İlgili Koruyucu Faktörler
Sorumluluk sahibi olmak
Aile, arkadaş desteği
Çocuk sahibi olmak
Hayatta bir amacı olması
Akıl hastalığı olmaması
İş sahibi olma
Aileye karşı sorumluluk duygusunun olması
Hamilelik
Güçlü dini duygular
Yaşam doyumunun yüksek olması
Gerçeği değerlendirme yetisinin sağlam olması
Baş etme becerilerinin iyi olması
Sorun çözme becerilerinin iyi olması
Sosyal desteğinin yeterli olması
Terapötik ilişkinin olumlu olması
! Bunların olması o kişinin intihar etmeyeceği anlamına gelmemektedir. Kısaca bunlar olduğu halde de kişi intihar edebilir. Ancak risk faktörü olan kişilerde koruyucu faktörün varlığı riski düşürecek şeyler olarak bilinmektedir.
İntihar Riski Kimlerde Değerlendirilmelidir?
⦿ Daha önce intihar girişiminde bulunan
⦿ Kendine zarar verici davranışlar yapan
⦿ İntihar düşüncelerinden söz eden
⦿ Ciddi ve özellikle yaşamını tehdit eden bir fiziksel hastalık tanısı almış olan
⦿ Psikiyatrik bir hastalığı olan
Kişiler intihar riski açısından değerlendirilmelidir.
Psikiyatrik Tanısı Olan Kişilerde İntihar Değerlendirilmesi Ne Zaman Yapılmalı ?
⦿ Kriz durumunda bir başvuru yaptığında.
⦿ İlk değerlendirme sırasında.
⦿ Hastanın durumunda veya tedavi protokolünde bir değişiklik geliştiğinde.
⦿ Klinik belirtilerde ani bozulma/düzelme olduğunda. Örneğin depresyonda olan bir hasta seansa geldi ve kendisini çok iyi hissettiğini belirtiyor. Bu durum, uzmana danışanın intiharla ilgili bir planı olabileceğini düşündürebilir. Ani rahatlama, ani bozulma birden gelen huzursuzluk, yerinde duramama, konuşmama, terapistin yüzüne bakmama, gözünü
kaçırma, farklı farklı konulara girme gibi durumlar uzmanı şüphelendirmelidir. Danışan bugüne kadar hiç intihar düşüncesinden bahsetmemiş bile olabilir ama iyi bir ittifak var
olmasına karşı bu tarz durumlar gelişiyor ise bu zamanlarda intiharı değerlendirmekte fayda vardır.
⦿ Tedaviye rağmen iyileşme sağlanamadığında.
⦿ Hasta bir kayıp, aşağılanma, utanç veya ciddi bir stresörle karşı karşıya kaldığında.
İlk Yaklaşım
Sakin, sabırlı, yargılamayan ve empatik bir yaklaşımla güvenli ve konforlu bir ortam yaratmak önemlidir.
Uygun Başlama Soruları
“Son zamanlarda her şeyin sizin için ne kadar zor olduğunu anlayabiliyorum”
“Zor zamanlar yaşıyor olmalısınız”
“Kaygılarınızı benimle paylaşabilir misiniz?”
“Bu durumun sizin için ne kadar zor olduğunu anlamama yardımcı olabilir misiniz?”
Yapılmaması Gereken
Yönlendirici sorulardan kaçınılmalıdır!
“İntihar gibi bir düşünceniz yok değil mi”
Danışanı eylemini savunacak duruma getirmeyin!
“Neden böyle bir şey yapacaksınız ki?”
“Yaşamakla ilgili bu kadar kötü olan ne var?”
Hastanın sıkıntısını küçümsemeyin!
“İyisin, iyisin” “O kadar büyük bir dert değil sizin ki” “Bunu için ölünür mü?”
İntihar davranışını/düşüncesini ciddiye almamak.
“Gerçekten de böyle bir şey yapacak değilsiniz herhalde…”
“Gerçekten ölmek isteseydiniz şu anda ölmüş olurdunuz” “İyi bir uyku çekin, bir şeyiniz kalmaz”
Doğrudan intiharı sormaktan asla kaçınmayın!
Bu soru hem bu şıkkı rahat dile getirme hem de diğer seçenekleri konuşabilmek için bir diyalog
olanağı sunmaktadır.
Yapılması Gerekenler
Uyarıcı işaretlere bakmak
• Psikoz belirtileri
• Bireyle yakınlık kurulamaması
• Görüşme sırasında göz temasının kurulamaması
• İntiharla ilgili sorulara yanıt verme konusunda isteksizlik/”bilmiyorum” tarzı yanıtlar
• Duygusal olarak uzak görünme
• Öfkeli /ajite görünme
Geçmişte kendine zarar verme davranışlarının olup olmadığına bakmak
Yüksek risk içeren psikiyatrik bulgulara özel ilgi /vurgu yapmak
Önsezi/sezgiler bir şeylerin yolunda gitmediğini söylüyorsa onlara kulak vermek önemlidir.
İntihar Düşüncesinin Değerlendirilmesi
“Hayatın yaşanmaya değmez olduğunu düşündüğünüz oluyor mu?”
“Daha fazla yaşamak istemiyorum dediğiniz anlar oluyor mu?”
“Keşke ölsem dediğiniz oluyor mu?”
“Ölmek benim için en iyi çözüm dediğiniz oluyor mu?”
“Yaşamınıza son vermeyi hiç düşündünüz mü?”
Danışana gelecekle ilgili planlarını sormakta yararlı olabilir.
“Ölürseniz siz ya da çevrenizdekilerin daha iyi hissedeceğini düşündüğünüz oldu mu?”
“Keşke ölmüş olsaydım dediğiniz oldu mu?”
“Yaşamınıza son vermek gibi düşünceleriniz oldu mu?”
Yaşamınıza son vermek için nasıl bir yol seçmeyi düşündünüz?”
“Yaşamınıza son vermek için bir tarih belirlediniz mi?”
İntihar Niyetinin ve Planının Değerlendirilmesi
Yöntem
Kullanılan aracın ulaşılabilirliği
Hastanın bu yöntemin öldürücü olduğuna inancı
Kurtarılma şansı
Planın aşamalandırılması
Yapılan hazırlıklar
Geçmiş intihar girişimlerinin değerlendirilmesi
Bir önceki yazımız olan Psikolojik Yardım Alma Tutumunun Bileşenleri başlıklı makalemizi de okumanızı öneririz.
