Yaşadığımız küresel salgın pek çoğumuz için kaygı vericidir. Özellikle yeni bir virüs olması, etkilerinin tam saptanamayışı, uzun süredeki sonuçların anlaşılamaması derken yaşadığımız yoğun bir belirsiz süreç var. Evde kalıp kendimizi sosyal olarak izole etmeye çalışırken bir yandan da sürekli olarak virüsle ilgili yeni bilgileri takip etmeye çalışıyoruz. Nerede görülmüş? Nerede kaç vaka var? Neler yapılabilir? Kaç kişi ölmüş?
Ancak sosyal medyanın gücünü kötüye kullanan bir kesim tarafından komplo teorileri, yanlış haberler ve panik yaratacak bilgiler hızla yayılıyor. Whatsapp gruplarındaki abartılı haberler, ‘Duyum aldım üç güne kesin sokağa çıkma yasağı gelecekmiş’ gibi spekülasyonlar doğru bilgilere kıyasla çok daha fazla insana ulaşıyor. Bu mesajlar, halk sağlığını riske atabilecek yararsız, yanlış veya hatta zararlı bilgi ve tavsiyeler de içerebiliyor.
Peki sahte haberleri gerçek bilgilerden nasıl ayırt edeceğiz?
- Kaynak: Doğruluk taşıyan haberler her zaman belirli kaynaklara dayanırlar ve yazının altında bu kaynak yer alır. Sahte haberlerde ise kaynak ya ‘birinin yakını’ olur ya da kesinlik belirtmeden ‘İngiltere’deki araştırmacılar’ gibi genel bir ifade kullanılır.
- Aşırı Kesinlik: Karşı karşıya olduğumuz virüs çok yeni ve onunla ilgili yapılan araştırmalar henüz kesin bilgiler içermiyor. Eğer size gelen mesaj çok kesin doğrular ve bilgiler içeriyorsa, bu sahte olduğunun bir göstergesi olabilir. Şöyle ki panik dönemlerinde insanlar netliğe ihtiyaç duyarlar. Belirsizlik en katlanılamaz şeydir. Sahte haberleri yaratanlar da tam olarak bu bilgiyi kullanarak, bilgileri yüzde yüz doğruymuş gibi aktarırlar. Hatta sıklıkla büyük harflerle yazar ve çok sayıda ünlem kullanarak ifadeleri pekiştirmeye çalışırlar.
- Bozuk Dil Bilgisi: Güvenilir kuruluşlar ve bilgi kaynakları bozuk bir dil kullanmazlar, paylaşımlar daha resmi ve profesyoneldir. Paylaşıma sokulmuş bir haber, bolca Türkçe dil bilgisi hatası içeriyorsa, haberin yalan olduğu konusundaki şüpheleriniz muhtemelen haklı çıkacaktır.
- Taklit Sosyal Medya Hesapları: Bazı sosyal medya hesapları, gerçek hesapları taklit edebiliyor. Örneğin, karşınıza çıkan ve güvenilir bir kaynak olarak gördüğünüz hesap adıyla paylaşılan bir haber gördüğünüzde buna inanma eğiliminde olabilirsiniz. Bu durumlarda hesabı görüntüleyerek daha önce yaptığı paylaşımları kontrol ederek hesabın gerçek olup olmadığını anlayabilirsiniz.
- Ürün Tanıtımı: Bazen de yanlış bilgiler tamamen sahte bir ürünü satmak için gündeme getiriliyor. Bu bağlamda daha geçenlerde ‘koronavirüse karşı etkili’ diye pazarlanan bir ilacı tanıtan bazı ünlülere soruşturma açıldı. Bu nedenle bilimsel çalışmalarla etkinliği ispat edilmemiş herhangi bir ürüne, kim ne kadar överse övsün, şüpheyle yaklaşmak sağlığınızı korumak açısından elzemdir.
Kimlere Güvenebilirsiniz?
- Dünya Sağlık Örgütü: https://www.who.int/
- Sağlık Bakanlığı: https://www.saglik.gov.tr/
Ayrıca aşağıda sadece bilimsel bilgileri paylaşan ve güvenilir bazı Türkçe kaynaklar yer alıyor. Buralardan gündemi takip edebilirsiniz:
- Evrim Ağacı: https://evrimagaci.org/
- Bilim Fili: https://bilimfili.com/
- Fizikist: https://www.fizikist.com/
- Açıkbilim: http://www.acikbilim.com/
- Gerçekbilim: https://www.gercekbilim.com/
Ve de aşağıdaki siteler vasıtasıyla edindiğiniz bilgilerin ne kadarının gerçek ne kadarının sahte olduğunu teyit edebilirsiniz:
- Yalansavar: https://yalansavar.org/
- Teyit: https://teyit.org/
- Doğrulukpayı: https://www.dogrulukpayi.com/
Kaynaklar
https://bilimfili.com/sahte-koronavirus-haber-ve-bilgilerini-nasil-saptayabilirsiniz
https://evrimagaci.org/koronavirus-salgini-sirasinda-beslenme-ve-saglik-konusunda-yayilan-sahte-iddialara-inanmayin-8382
https://www.bbc.com/news/av/stories-51974040/fake-news-and-how-to-spot-it
https://www.sozcu.com.tr/2020/gundem/istanbulda-sahte-ickiden-olenlerin-sayisi-20ye-yukseldi-5689084/
Bir önceki yazımız olan Ben Kimim? başlıklı makalemizde ben kimim, farkındalık ve kendimi keşfediyorum hakkında bilgiler verilmektedir.
