Bu içerik, Klinik Psikolog Esra Sarıçamlık tarafından hazırlanmıştır.
Son dönemlerde artan sosyal medya kullanımı insanların birbirine benzeme isteği ve bedensel olarak ideal bir kiloda kalma çabasını beraber getirmiştir. Toplumda da sağlıklı beslenmenin faydalarıyla ilgili bilinçlenme giderek artmaya başlamıştır. Sağlığına dikkat eden, sporunu yapan, yiyecekleri konusunda hassasiyet geliştiren büyük bir kesim oluşmaya başladı. Aslında tüm bunlar sağlıklı olmak isteyen herkesin dikkat etmesi gereken konular ancak bu grubun içinde sağlıklı beslenme konusundaki farkındalığı takıntı boyutuna geçenlerde gün geçtikçe artmaktadır. Bu farkındalığın gelişmesiyle beraber literatürde de yeni bir kavram ortaya çıkmıştır.
“Ortoreksiya Nervoza” yeme bozuklukları içinde yeni bir kavramdır. “orthos” ve “orexia” kelimelerinin birleşiminden meydana gelmiştir. Anlamı doğru ve uygun yemek yemedir. Ortoreksiyada yemek seçimlerinde sağlık olanı seçme, içindeki besinlerde ilaç kalıntıları içermeyen organik olarak üretilmiş besinler tüketimine özen gösterirler. Bakıldığında gerçekçi gibi görünen yemek seçimi bu kişilerde obsesyonel bir rahatsızlığa dönüşerek kişinin gün içerisinde sağlıklı besin bulma konusunda aşırı bir çaba ve zaman harcamasına neden olmaya başlar. Bu kişiler ne kadar yediklerine odaklanmazlar, içeriği konusunda takıntıları oluşmaya başlar.
Ortoreksiya Nervoza Örüntüsü
Kişiler bu obsesyonları nedeniyle katı diyetler uygulayarak yiyeceklerini hazırlar, diyet içerisindeki süt ve süt ürünlerinin hormonlu olup olmadığı, besinlerin içerisinde kimyasal tatlandırıcıların bulunup bulunmadığı, ürünlerin ömrünü uzatmak için koruyucu kimyasallar konulup konulmadığı, kanserojen madde içerip içermediği, ürün etiketlerinin yeterli bilgiyi verip vermediği konusunda çok çeşitli takıntılar geliştirebilmektedirler. Son dönemde ortoreksiya nervoza’da bir artış meydana geldiği belirtilmektedir. Bunların sebeplerine bakıldığında güzelliğe verilen önemin artması, güzellik algısındaki değişiklikler, sosyal medya kullanımının artması, diyet içeriklerinin bu alanlarda paylaşılıyor olması, besinlerin kanserojen, hormon içerikleriyle ilgili haberlerin yapılıyor olması gösterilebilir.
Gıdalara yönelik uyguladıkları hassasiyet bozulduğunda yoğun bir kaygı ortaya çıkar. Kabul etmedikleri besinlerin o yemeğin içinde olduğunu düşünmeleri iğrenmelere, tiksinti hissetmelerine neden olabilir. O tür besinleri yediklerinde ciddi suçluluk duygusuna kapılabilirler. Bunu telafi etmek için daha katı diyetlere başlamaktadırlar. Ayrıca bu durumu sürdürebilecek ortamlarda olma, sosyal ortamlardan uzaklaşma, yalnız kalmayı tercih etme görülebilir. Bu durum sosyal ilişkilerinin bozulmasına neden olur. Başlangıçta sağlıklı gibi görünen durum giderek şiddetini artırarak kişinin hayatını yönlendirmeye başlar. Daha sonra ise kişinin hayatını tehdit eden bir durum halini alır. Yiyeceklerin içinde sağlıklı besinlerin olduğunu düşündüklerinde kendilerini aç bırakma ya da katı diyetler yapma yoluna gidebilmektedirler. Besinleri bu şekilde sınırlandırmak diğer yeme bozukluklarında olduğu gibi çok ciddi kilo kaybına, fizyolojik sorunlara neden olur. Fizyolojik sorunlara eş olarak psikolojik olarak da sorunlar yaşanmaya başlar. Beslenmenin üzerinde yarattığı kaygı ve stresle de baş etmek zorunda da kalacaktır. Sosyal olarak içe çekilmeler de olur.
Belirli bir süre sağlıklı beslenmeye dikkat ediliyorsa ve aralarda yapılan kaçamaklar sizi rahatsız etmiyorsa bu durum için bir bozukluk veya rahatsızlık olarak tanımlanamaz.
Ortoreksiya için yeteri kadar çalışma bulunmamaktadır. Ayrı bir tanı kategorisi olmamakla birilikte ciddi sonuçları olan yeme bozuklukları ile benzer ve farklılıkları vardır. Farklılıklarına bakıldığında diğer yeme bozukluklarında amaç kilo verme ve almama üzerine odaklanılmış obsesyonlar vardır. Ortoreksiya’da sağlıklı beslenme üzerine obsesyonlar bulunmaktadır.
Sağlıklı beslenme alışkanlıkları patolojik değildir. Fakat aşırı uğraşı haline dönüştürüldüğünde günlük hayatı olumsuz yönde etkilemeye başlayacak bir rahatsızlık olarak değerlendirilmektedir.
Kaynaklar
Bratman S, Knight D. Health food junkies: overcoming the obsession with healthful eating. New York: Broadway Books; 2000
Oğur S, Aksoy A. Üniversite öğrencilerinde ortoreksiya nervoza eğiliminin belirlenmesi. Bitlis Eren Üniversitesi Fen Bilimleri Dergisi 2015; 4: 92-102
Şengül, R. ve Hocaoğlu, Ç. (2019). Ortoreksiya Nervoza nedir? Tanı ve Tedavi Yaklaşımlar. KSU Medical Journal, 14(2) 101-104
Bir önceki yazımız olan Kuşaklar Arası Aktarım başlıklı makalemizi de okumanızı öneririz.
