Bu içerik, Klinik Psikolog Pelin Bingöl tarafından hazırlanmıştır.
Paranoid kişilik bozukluğu, halk arasında paranoya olarak bilinen psikolojik bir rahatsızlıktır. En genel tanımı ile bu rahatsızlık bireyin, diğer insanlara karşı nedensiz ve devamlı şekilde duyduğu
şüpheci ve güvensiz yaklaşımdır.
Temel Özellikler
• Şüphecidirler
• Güven sorunu yaşarlar (insanlara, dünyaya güvenememe).
• Kuşkucudurlar (kendisine kötülük gelebileceği kuşkusu ile devamlı tetikte olurlar)
• Alıngandırlar
• Her şeyin altında kötü şey ararlar (o nedenle saldırgan olabiliyorlar).
• Sır veremezler
• Sürekli kin beslerler (haksızlıkları, görmezden gelinmeyi ya da onur kırıcı davranışları
affetmezler.)
• Patolojik olarak kıskançtırlar
• Sadakatsizlik korkusu yaşarlar (partnerinin kendisine bağlılığı ile ilgili yineleyici yersiz
kuşkuları vardır)
• Genellikle soğuk ve ciddidirler.
• Sıradan sözlerden/olaylardan, aşağılanma ya da göz korkutma gibi anlamlar çıkartırlar.
• Geçinilmesi çok zor insanlardır.
• Kendisini suçsuz karşı tarafı hep suçlu bulurlar.
• Önyargılıdırlar.
• Başkalarını fazlaca eleştirirler.
Sıklık
Genel nüfusta %0.5-%2.5 arasında, yatan psikiyatrist hastalarda %10-%30 oranında görülmektedir.
Ayakta takip edilenlerde ise bu oran %2-10’dur.
Erkeklerde kadınlara oranla daha sık görülmektedir.
Ailede şizofreni/sanrılı bozukluk olanlarda daha sık görülmektedir.
Paranoid Kişilik Bozukluğu Olan Kişiler Nasıl Davranırlar?
Bu kişilerin ellerinde hiçbir veri olmamasına rağmen insanların onları istismar ettikleri, zarar
vermeye, aldatmaya hazır oldukları şeklinde varsayımları vardır. Sürekli olarak da bunlardan
bahsederler. Örneğin; komşusu fazla ses yapıyorsa bunun tek sebebinin tamamen onu rahatsız
etmek olduğunu düşünürler.
Başka bir ifadeyle; başkalarının davranışlarını kötü yorumlarlar insanlara hiç güvenmezler o yüzden
yakınlarında da pek kimse yoktur. İnsanların ona komplo düzenlediklerini düşündükleri için sürekli
şüpheci savunmacı güvensiz bir tutum içindedirler.
Her laftan alınabilirler.
Sık sık mahkemelere başvururlar. ‘’Komşum kapıma çöp döktü’’, ‘’ Aynı komşumun çocukları
camıma top attı beni öldürmek istiyorlar’’ gibi daha çok günlük yaşam aktiviteleriyle ilgili
mahkemeye başvurabilirler.
Cinsellik konusunda da daha uzak dururlar. Çünkü aşırı kuşkucu ve alıngandır.
AYIRICI TANI
PARANOİD ŞİZOFRENİ
En temel fark paranoid şizofrenide halüsinasyonlar ve sanrılar görülürken paranoid kişilik
bozukluğunda halüsinasyon ve sanrılar görülmemektedir. Paranoid kişilik bozukluğunda kişinin
hezeyan düzeyinde ısrarcı olmaması ve terapide mizah yoluyla kolayca ikna edilmesi bu noktada
önemli bir ayrıcı noktadır. Halbuki paranoid şizofrenide hiçbir zaman hezeyanlar karşısında mizah
kullanılamaz. Kullanılsa da hiçbir işe yaramaz. Tam tersi kişiyi çok kızdırır saldırganlaştırabilir.
HEZEYANLI BOZUKLUKLAR
Belirgin hezeyanlar olmadığı için hezeyanlı bozukluklardan ayırılır.
ANTİSOSYAL KİŞİLİK BOZUKLUĞU
Antisosyal kişilik özelliklerindeki gibi vicdansızlık ve merhametsizlik olmamasıyla antisosyal’ den
ayırılırlar. Bununla birlikte antisosyallerin istedikleri zamanda sosyal uyumları iyi olabilir. Ve
insanları kullanmakla birlikte insanlarla ilişkileri de iyi de olabilir.
ŞİZOİD KİŞİLİK BOZUKLUĞU
Paranoid düşünceler olmaz.
MADDE
Çok benzediği şey esrar tarzı maddelerin çok fazla paranoid düşüncelere neden olmasıdır. Ancak
bunlar hezeyan düzeyinde olmayabilir. O yüzden paranoid kişilik bozukluğu ile çok karışabilir.
Dolayısıyla paranoid düşünceler duyulduğunda enfatamin, kokain ve esrar kullanımı mutlaka
sorulmalıdır.
TEDAVİ
Tedavi sürecinde dikkate alınması gereken ilk nokta kişilerin bu süreçte yaşadığı diğer sorunları ele
almaktır. Örneğin bu kişiler uyku sorunu, somatik sorunlar, huzursuzluk gibi pek çok problemi
beraberinde yaşayabilmektedir. Kısaca kişinin uyku sorunu var ise öncelikle bu durumla ilgili
gerekli adımları atmak daha makul olacaktır. Bunun yanı sıra ana sorun olan paranoid düşünceler
için ilaç tedavisinden yararlanılabilinir. Ancak bu kişiler ilaçları da kuşkuyla karşıladıkları için
zaman zaman bu konuyla ilgili aile ile iş birliği yapmak önemlidir.
Bu kişiler kıskançlıkları ve şüpheleri sebebiyle aileleriyle ciddi problemler yaşayabiliyorlar. O
nedenle tedavide de öncelik bu güven duygusunu sağlamaktır. Danışanın üzerine gitmek, paranoid
düşüncelerin aslında gerçek olmadığı ya da uygunsuz olduğu konusunda tartışmaya girmek doğru
bir yaklaşım değildir. Yalnızca bu algı dünyasında oluşmuş durumun gerçek olup olmayacağını
düşündürtmeye çalışmak önemlidir.
Bir önceki yazımız olan Şizoid Kişilik Bozukluğu Nedir? başlıklı makalemizi de okumanızı öneririz.
