Günlük yaşamda kişiyi tedirgin edici durumlarda, endişeler ve korkular ile paranoya arasındaki çizgiyi çizmek zordur. Bu çizginin nerede çizileceğini ve bir korkunun makul olup olmadığına nasıl karar verileceğini bilmek kişinin hem zihinsel hem de duygusal alanda iyi hissetmesine yardımcı olabilmektedir.
Paranoya Nedir?
Paranoya kişinin belirli bir korku üzerinde sürekli endişe duyma halidir. Bu paranoyak endişe hali genellikle izlenme, zulüm ve haksız muamele görme ile ilişkili konulara odaklanır. Böyle bir durum içerisinde kendini bulan kişilerin, kendi güçleri ve önemleri ile ilgili yanlış/hatalı inançları vardır. Bir başka deyişle, kişinin var olan bilişsel çarpıtmaları, kendi gücü ve önemi hakkında yanlış yorumlamaya sebep olmuştur. Bilişsel çarpıtmalar, kişinin geçmiş yaşamında deneyimlemiş olduğu travma veya yoğun stres dönemi ile birlikte meydana gelmiş olabilir ve kişilerin paranoya yaşama olasılığını arttırabilir.
Paranoyak düşünceler sürekli kişinin zihnini meşgul eder. Bu düşüncelere sahip olan kişiler çevrelerinden bu inançların doğru olmadığını duysalar dahi kabul etmekte zorlanır veya kendi düşüncelerinde vazgeçmezler. Bununla birlikte kaygılarının sebeplerinden/kaynaklarından korunmak adına olağan dışı seçimler yapabilirler.
Paranoya yaşamak başlı başına bir psikolojik rahatsızlık olarak ele alınmamalıdır. Kaygı ile birbirine benzer yanları olmasına rağmen paranoya ile kaygının farklı şu şekildedir;
- Paranoya kaygının belirli bir kaynağına odaklanır.
- Paranoya yaşayan kişi, kendisi, çevresi ve dünya hakkında yanlış inançlara sahiptir.
- Paranoyak düşüncelere sahip olan kişi algısal sorunlar yaşayabilir.
Makul Paranoya
Yanlış inançlar nedeniyle gelişen sanrılı paranoya diğer zihinsel bozukluklardan kaynaklanabilir. Ancak kişinin korkuları, endişeleri gerçek ile kıyaslandığında makul ise bu durum paranoyadan farklı değerlendirilmelidir. Buradaki önemli kısım, kişinin hangi inançlarının makul hangilerinin makul olmadığını belirlemesidir. Örneğin, bulaşıcı hastalıklar konusunda çalışan ve alan içerisinde olan bir doktorun, enfekte olma veya hastalığı yayma konusunda endişe duyması ve makul ölçüde paranoya yaşaması olağandır. Bu noktada kişinin korkusu gerçekleşmese dahi, gerçeklik zemininde kök salmış bir durum olarak kabul edilir.
Bunlarla birlikte, bir kişinin kendi kendine endişesinin makul olup olmadığını değerlendirmesinin bir yolu, çelişen kanıtlara nasıl tepki verdiğini tespit etmesi, gözlemlemesi ve değerlendirmesidir.
Kaynakça:
- https://www.goodtherapy.org/blog/what-is-the-difference-between-paranoia-and-reasonable-suspicion-1004187
Bir önceki yazımız olan Yalancının Beden Dili başlıklı makalemizde beden dili ve yalan hakkında bilgiler verilmektedir.
