Seyirci etkisi, toplumda yardıma muhtaç birini gördüğümüzde çevredeki kişi sayısı ne kadar fazlaysa, yardım etme olasılığımızın o kadar azaldığını ileri süren bir sosyal psikoloji teorisidir. Seyirci etkisi, 1964 yılında New York şehrinde Kitty Genovese isimli kişinin yaşadığı apartmanın önünde öldürülmesinin ardından, sosyal psikolog Bibb Latane ve John Darley bu konu üzerinde çalışmaya başladı. Bu cinayet vakasının ardındaki ihmaller, psikologların ilgisini çekmişti; birçok komşu olaya şahit olmasına karşın hiçbir müdahalede bulunmamışlardı.
Latane ve Darley’e göre bunun iki sebebi var:
- Sorumluluğun etrafa dağılması. Olaya şahit olan bütün insanlar, nasılsa başkası yardım eder mantığı ile şahit oldukları olaya müdahale etmiyor, bir yerden birileri mutlaka yardım eder diye düşünüyorlar.
- Sosyal etkiler. İnsanlar çevresindeki insanların davranışlarına göre kendilerini şekillendirirler. Eğer bir olayda birileri yardım etmek için koşuyorsa, etraftaki şahitler ‘’ben de koşmalıyım’’ diye düşünüyor ve yardım ediyorlar.
İnsanları Yardım Etmekten Alıkoyan Durumlar Nelerdir?
İnsanların herhangi bir acil durumda yardım edememesi çok olağan bir durumdur. Birçok kişi beklenmedik bir olay karşısında korkar, bu da donup kalmalarına ve ne yapacaklarını bilememelerine sebep olabilmektedir.
Öte yandan kişinin ırkı, davranışları ve tutumları da yardım etme davranışını etkileyen faktörlerden birisidir. Örneğin seksist düşünce tarzına sahip olan erkeklerin, şahit oldukları bir kadına karşı cinsel saldırı durumunda daha az yardım ettikleri görülmüştür.
Aktif Seyirci vs. Pasif Seyirci
Zorbalık, taciz, şiddet gibi birçok toplumsal suçu azaltan en önemli faktörlerden biri, aktif seyircilerdir. Açıklamak gerekirse, aktif seyirciler gördüğü olay karşısında sesini çıkaran kişilerdir. Toplum ne kadar aktif seyirciler ile dolu olursa, şiddet gösterecek kişi o kadar çekinmektedir. Bu nedenle şahit olunan haksızlıklar karşısında tüm toplumun ses çıkarması , olayların caydırıcılığı açısından çok önemlidir. Pasif kalmak, saldırganın yapacağını yapmasının önünü açmak demektir. Sadece ‘’dur’’ demek bile iyi bir başlangıçtır. Birçok insan kendi başına da bir şey geleceği korkusu ile pasif seyirci kalmayı tercih ediyor. Fakat birçok insanın da nedensiz yardım etmediği bir gerçek. Bu nedenle bazı ülkelerde başı belada olan birine yardım etmemek suç sayılmaktadır.
https://www.psychologytoday.com/intl/basics/bystander-effect
Bir önceki yazımız olan Endüstri Örgüt Psikolojisi başlıklı makalemizde endüstri örgüt psikolojisi, iş psikolojisi ve örgütsel davranış hakkında bilgiler verilmektedir.
