Yeni Nesil Ebeveynlik Tutumları

Bu içerik, Klinik Psikolog Öznur Büber tarafından hazırlanmıştır.

Çocukların yaşam yolculuklarında ilk model aldıkları kişiler kendi ebeveynleridir. Bu nedenle çocukların gelişiminde içinde bulunduğu ailenin tutumları önemli bir rol oynar. Ebeveyn tutumları; çocuğa bakım veren kişilerin değerleri ve davranışlarından oluşur.

Çocuk yetiştirmede ebeveyn tutumları temelde dört başlıkta incelenebilir:

1.Demokratik ebeveyn tutumu: Demokratik ebeveyn tutumunda ebeveynler kural koyarken çocuklarının fikirlerini alır. Onların fikirlerine önem verir, problemleri aile içinde konuşarak birlikte çözüm yolu ararlar. Çocuklarına karşı hoşgörülüdürler. “Ben buradayım ve sana değer veriyorum” mesajını alan çocuklar ve gençler kendilerini daha güvende hissederler, kendilerine ve bulundukları çevreye olan güvenleri artar, sorumluluklarını bilirler.

2.Otoriter ebeveyn tutumu: Otoriter ebeveynler çocuklarına katı kurallar koyarlar ve bu kurallara sorgulamadan uyulmasını beklerler. Kuralları ebeveyn koyar ve bu kuralların nedenlerini paylaşmaz, çocuğun fikrini almazlar. Kurallara uyulmadığında ise cezalandırıcı bir tutum sergileyebilirler. Bu tutumla büyümüş çocuklar bireysel olarak hareket etme, seçim yapma veya fikrini belirtme konusunda zorlanabilirler.

3.İzin verici ebeveyn tutumu: İzin verici tutuma sahip ebeveynler çocuklarına karşı kural koymaz. Aynı zamanda çocuklarının olumsuz davranışlarına karşı bir kontrolleri yoktur. Kurallar ve sınırlar konusunda çocuklarını da teşvik etmezler. Bu nedenle bu tutum ile yaklaşılan çocuklar kendini düzenleme, oto-kontrol, sorumluluk alma gibi konularda zorlanabilirler.

4.İhmalkar ebeveyn tutumu: İhmalkar ebeveyn tutumunda ise ebeveynler sadece çocuğun fiziksel ihtiyaçlarını karşılar. Bunun dışında çocuğun duygusal ve sosyal gelişimine karşı ilgisiz bir tutum sergilerler. Çocukları ile iletişimi ve yakınlıkları azdır. Çocuklarda bu nedenle düşük özgüven, stresle başa çıkmakta zorluk, akademik başarıda düşüş gibi etkileri olabilir.

Her kuşağın farklı özellikleri vardır ve bu özellikler kuşaklar arası ilişkileri etkileyebilir. “Kuşak” kelimesi sözlük anlamı ile aynı yıllarda doğmuş, benzer toplumsal şartlarda yetişmiş, birbirine benzer sosyal ve tarihsel olayları paylaşan kişilerden oluşan topluluk demektir. Kuşaklar arası değişimler, toplumsal gelişmeler ve değişen dünya ile yeni ebeveynlik tutumları da gelişmiştir. Yeni nesil ebeveynlik ise içinde bulunan çağa göre değişen ebeveynlik şekli olarak tanımlanabilir.

Peki, yeni nesil ebeveynlik tutumları nelerdir? 

Teknoloji ve bilgiye erişimin hızlanması ile; çocuğunun her adımını kontrol eden, planları onlar için önceden yapan, onları her zaman kontrol altında tutmak isteyen ebeveyn tutumuna “helikopter ebeveynlik” denir. Helikopter ebeveynler, çocuklarının ihtiyaçları olup olmamasına bakmaksızın her şeyleri ile ilgilenirler. Bu tutuma sahip ebeveynler çocukları için en iyisini istiyor olabilirler. Ancak bu ebeveynlerin aşırı beklentileri çocuklarda daha çok baskı yaratabilir. Bu nedenle kendi başlarına karar vermekte güçlük çekerler. Dış motivasyona ihtiyaç duyan bireyler olabilirler. Baskı altında hisseden çocukları ile iletişimleri yalnızca sorumluluklar ve beklentiler üzerine olduğu için aile içinde çatışmalar oldukça sık görülebilir.

Bir başka ebeveynlik tutumu ise “kar küreyici ebeveynliktir.” Kar küreyici ebeveynler, çocuklarının önüne çıkan her engeli kaldırır ve sorunları çözer. Çocuklarının bir şeyler için çaba göstermelerine, mücadele etmelerine, çözüm bulmalarına fırsat vermeyen bu ebeveynlik tutumunda çocuklarda problem çözme becerisi yeterince gelişmediği için, günlük yaşamda karşılaştıkları zorluklarla başa çıkmakta güçlük çekebilirler. Belki de “pürüzsüz” hayatlarında bağımsız ve özgür çocuklar yetiştirmek isteyen ebeveynler, bu tutumları ile çocuklarını istemeden de olsa dış kontrole bağımlı hale getirebilirler.

Çocuklarımıza Karşı Nasıl Bir Tutum Sergilemeliyiz?

Ebeveynlik tutumları çeşitli olsa da çocukların sağlıklı gelişimi için bazı konulara dikkat edilmesi önemlidir. Aynı zamanda çocuğun tutumlar konusunda aile bireylerini model alabilmesi için evde yaşayan tüm yetişkinlerin aynı tutumu sergilemesi önemlidir. Unutmayın, sergilenen ebeveyn tutumlarının çocukların davranışlarında olumlu ya da olumsuz etkileri olabilmektedir.

• Evde kurallar ve sınırların olması gereklidir ancak bu kuralları kendiniz koymak yerine çocuğunuz ile birlikte karar verin. Kurallara uymak konusunda siz de rol model olun. Eğer bir kuralın konulmasını özellikle istiyorsanız, bunu çocuğunuza nedenleri ile birlikte açıklayın.
• Çocuğunuzun gelişimsel dönemine göre ihtiyaçlarını karşılamak önemlidir. Örneğin; ergenlik dönemi ile birlikte çocuğunuz sizden onun özel alanına saygı duymanıza ve onun bireyselleştiğini fark etmenize ihtiyaç duyar.
• Aile içinde fikirlerinizi, görüşlerinizi, duygularınızı paylaşabileceğiniz yeterince özgür bir ortam yaratın. Böylece çocuğunuz sizinle fikirlerini paylaşabilir ancak bu paylaşımlarda sizin de onun görüşlerine saygı duyacağınızı bilir.
• Çocuğunuz ile birlikte ortak etkinlikler bulun ve onlara yaş düzeyine uygun sorumluluklar verin, kendi sorumluluklarını üstlenmesi ile ilgili konuşun.
• Her problemi ya da her olumsuz durumu çocuğunuz için siz çözmeyin. Onu destekleyerek problemi kendisi çözmesi konusunda teşvik edici olun.
• Çocuğunuzun her durumda değerli olduğunu ve onu karşılıksız sevdiğinizi hissettirin. Sevginin belirli koşullara bağlı olmadığını bilen çocuklar ve gençler, kendilerini gerçekten de değerli hissederler.

Bir önceki yazımız olan Doğum Korkusu: Tokofobi Nedir? başlıklı makalemizi de okumanızı öneririz.