Alkol kullanımı ve onunla ilgili sorunlar tarihin çok eski dönemlerine kadar dayanmaktadır. Kullanımı zaman zaman yasaklanmışsa da günümüzde yaygın olarak tüketilmektedir. Dünyada ve ülkemizde etkili olan alkol alt kültürünü anlayabilmek için insanlık tarihi boyunca alkol alımının gelişmesini, değişmesini ve yayılmasını gözden geçirmek gerekir.
Alkol tarih boyunca insanlar için çeşitli fonksiyonları yerine getirmiştir. Çok eski zamanlardan günümüze alkol, din ve ibadet ritüellerinde önemli rol oynamıştır. Tarihsel olarak alkollü içecekler besin ihtiyacını karşılama amacıyla tüketilmiştir. Yine sıklıkla tıbbi amaçla antiseptik ve analjezik özellikleri dolayısıyla kullanılmıştır. Aynı zamanda eğlence ve sosyalleşme amacıyla kullanımı da yaygındır.
ANTİK DÖNEM
Alkolün ilk defa ne zaman ortaya çıktığı bilinmemektedir. Fakat, en az on bin yıllar önce rastlantısal ortaya çıktığı düşünülmektedir. Arkeolojik kazılarda bulunan bira sürahileri en erken Neolitik devirde biranın üretildiğini göstermektedir. Antropologlar biranın ekmekten daha fazla tüketildiğini öne sürmektedir. Şarap ise, Mısır piktograflarında M.Ö. 4000 yıllarında ortaya çıkmıştır. En eski alkollü içeceklerin böğürtlen veya baldan yapıldığı düşünülmektedir. Şarap yapımı ise yabani üzümlerin yetiştiği bölge olan Orta Doğu’da başlamış olabilir. Meşhur Gılgamış efsanesinde ilkel, gelişmemiş adam yedi kupa bira içtikten sonra kültürlü bir insana dönüşmektedir.
MISIR
Antik Mısır’da Osiris, şarabın Tanrısı olarak bilinmektedir ve tüm Mısır’da Osiris’e tapılmaktadır. Mısırlılar birayı da Osiris’in keşfettiğine inanmaktadır. Bu içeceğin hayati bir ihtiyaç olduğu düşünülmekte ve günlük olarak evlerde mayalanmaktadır. Antik mısırlılar en az 17 çeşit bira ve 24 çeşit şarap üretmekteydi.
BABİLLİLER
Bira, Babillilerde en temel içecekler arasındaydı. M. Ö. 2700’lerde Şarap Tanrı’sına taptıkları bilinmektedir. Babilliler sıklıkla bira ve şarabı Tanrılara sunak olarak sunmaktaydı. M.Ö.1750 civarında meşhur Hamurrabi kanunlarında alkole dikkat çekilmiştir. Fakat burada sarhoşluğun bir cezası yoktur, hatta bundan hiç bahsedilmemiştir. Buradaki konu alkol ticareti ile ilgilidir.
ÇİNLİLER
Tarih öncesi zamanlardan itibaren çok çeşitli alkollü içecekler Çin’de kullanılmıştır. Alkol fiziksel bir besin maddesi değil ruhsal bir besin maddesi olarak düşünülmekteydi. Anma törenlerinde, atalara veya Tanrılara sunak sunarken, söz verirken, sadakat yemini ederken, savaşa girmeden önce, zafer kutlarken, cezaları infaz ederken, doğum, evlilik, yeniden birleşme, ölüm gibi törenlerde ve festivallerde alkol içilmekteydi.
YUNANLAR
Şarap yapımı Helenik yarımadaya M.Ö. 2000’lede ulaşmıştır. Fakat Yunanistan’da popülerlik kazanan ilk alkollü içecek baldan üretilmiştir. M. Ö. 1700’lerde şarap yapımı yaygınlaşmıştır. Şarap tüketimi dini ritüeller, misafirperverlik, tıbbi kullanım gibi alanlarda günlük hayatın bir parçası haline gelmiştir. Sempozyumlarda alkol sürekli tüketilmekteydi. Xenophon (M.Ö. 431-351) ve Plato (M. Ö. 429-347), ikisi de şarabın makul tüketiminin sağlık ve mutluluk açısından faydalı olduğunu söylemiştir.
HIRİSTİYANLIK
Hıristiyan dininde alkolün kutsal bir yeri olduğu düşünülmektedir. Şarabın “İsa’nın kanı” olarak kutsal kabul edildiği ve dinsel törenlerde kullanıldığı bilinmektedir. Hıristiyanlığın Batı coğrafyasında etkinlik kazanmasından sonra manastırların geniş bağlarında şarap mahzenleri kurulmuştur. Hem ayinlerde kullanılmak için hem de kiliseye kazanç sağlamak için büyük miktarlarda şarap üretimi yapıldığı bilinmektedir.
İSLAM VE TÜRKLER
İslam dininde alkol tüketimi yasaktır. Büyük çoğunluğu Müslüman olan Türkler’in tarihin eski zamanlarından beri alkol kullandığı bilinmektedir. Alkol kelimesi Arapça’da bir şeyin özü veya aslı anlamındaki ‘el küul’ kelimesinden gelmektedir. Türklerde bilinen en eski içkinin adı ‘kımız’ dır. Bu içecek günlük besin ihtiyacını gidermek için kullanılmaktaydı, aynı zamanda tıbbi faydaları da olduğu düşünülmekteydi. Türklerin Orta Asya’dan Anadolu’ya gelmeleri ile birlikte buradaki şarap ve bira kültürü ile de tanıştıkları görülmüştür. Sonraki medeniyetlerde, Osmanlı Döneminde Bizans’tan kalan meyhaneler işletilmeye devam etmiştir. Osmanlı’da alkolü üreten ve satanlar gayrimüslimlerdir.
Kaynaklar
Gately, I. (2008). History of Alcohol Use. New York: Penguin Publishing.
Klimcak, N. (2016). Alcohol fort he Antients: TheOldestDrinks in the World. Antient Origins.
Bir önceki yazımız olan Ev Kazalarına Dikkat !! başlıklı makalemizde çocuklar ve ev kazaları, ebeveyn ve ev kazaları hakkında bilgiler verilmektedir.
