İnsanlar hayatları boyunca dört ana hedef üzerine hareket ederler; Mutluluk, Başarı, Anlam ve Ahlak. Mutluluk burada, zevk veya hoş bir yaşam olarak özetlenebilmektedir. Genellikle de bu hedefler için yaşamın ilk dönemlerinde adımlar atılmaya başlanır. Çocukluk veya gençlik dönemlerinde kişiler güzel bir yaşam için yönlendirilirler. Bu nedenle erken yetişkinlikte odak noktası yaygın olarak başarıya ulaşmak olur. Bu durumu takiben yetişkinliğin sonlarında odağımız başarıdan, başkalarına yardım etmeye ve bir anlam bulmak adına büyük bir bütüne bağlanmaya geçer. Yaşlılık dönemlerinde ise bu durum neredeyse tamamen ahlaki ve ruhsal iyi oluş haline odaklanma şeklinde karşımıza çıkar.
Binlerce yıl önce Aristoteles’in tarif ettiği dört çeşit mutluluğu Daniel Nettle biraz daha genişletmiş ve bize dört çeşit mutluluğu şu şekilde özetlemiştir;
Laetus: Konuşma dilinde mutluluk
Hoş bir yaşam geçirme arzusuna sahip bireylerin, olumlu duyguları en üst düzeye çıkarma ve olumsuz duyguları en aza indirme fikrinden oluşmaktadır. Genellikle günlük hissedilen duyguları içinde barındıran ve maddi nesnelerden elde edilen mutluluktur.
Felix: Başarıyla birlikte gelen mutluluk
Başarılı bir yaşam yönelimine sahip bireylerin mutluluğu, başarı ve rekabet alanından gelmektedir. Yaşamın memnuniyeti, başkalarının yaşamlarını değerlendirmeyle ilgili olarak artan, çok fazla sosyal karşılaştırmanın söz konusu olduğu bir alandır. Bir başka ifadeyle mutluluk, kişinin ego memnuniyetinde, başkalarıyla karşılaştırılmadan ve zirveye çıkmasından gelmektedir.
Beatitudo: Anlam ile gelen mutluluk
Verimliliğe ve anlamlı bir yaşama yönelimi olan bireyler, hayatlarının bir anlamı olduğunu düşünür ve daha büyük bir nedene katkıda bulunmak isterler. Özgecilik ve işbirliği alanı olan bu mutluluk çeşidinde, başkalarına yardım etmek ve dünyayı daha iyi bir yer haline getirme amacı en ön plandadır.
Yüce Beatituda: Ahlak ve dürüstlük ile gelen mutluluk
Erdemli bir yaşam yönelime sahip bireyler için mutluluk, en derin değerler ile uyumlu olarak yaşamlarını yönlendirmektir.
Bunlara ek olarak Antropolog Helen Fisher’ın yürütmüş olduğu çalışmalar ile bu dört çeşit mutluluğun kimyasal dinamiğini açıklamak mümkündür. Fisher’a göre mutluluğun, nöral ve kimyasal bileşenleri şu şekildedir;
- Keyifli yaşam: Her türlü zevk veya ödül, dopamin sistemi ile ilişkilidir. Böylece keyifli bir yaşam için maddi kaynaklar ile ilgili elde edilen zevk de doğal olarak dopamin sistemi ile ilişkili olmaktadır. Dopamin seviyelerinin artması ise mutluluk ile birlikte zevk ve motivasyonu da artırmaktadır.
- Başarılı yaşam: Odak noktası kazanmak, savaşmak ve başarılı olmak olan bu yaşam stilinde, başarı ve rekabet gücü testesteron sistemiyle güçlü bir ilişki içerisindedir. Herhangi bir rekabet anında vücudumuzun savaş ya da kaç sistemi devreye girer ve adrenalin artışı ortaya çıkar. Adrenalini takiben artan testosteron ile birlikte paralel olarak enerji, motivasyon ve mutluluk halinde artışlar oluşmaktadır.
- Anlamlı yaşam: Her türlü yardım ve iş birliği ile östrojen-oksitosin sistemi güçlü bir ilişki içerisindedir. Sosyal etkileşim ve güven duygusu ile birlikte sevildikçe, sarıldıkça artan oksitosin hormonu, mutluluk, aşk ve sevgi hormonu olarak da tanımlanmaktadır.
- Erdemli yaşam: Serotonin, ahlaki davranışın iki ana bileşeni olan hem zararın önlenmesi hem de adaletin sağlanmasında büyük bir rol oynamaktadır. Mutluluk hormonu olarak bilinen serotonin hormonu yükseldiğinde ise ruh halinde iyileşme, iştah ve uykuda düzenlenme, hafıza, öğrenme gibi bilişsel becerilerde artış meydana gelmektedir.
Kaynaklar
- https://the-mouse-trap.com/2017/09/21/the-four-kinds-of-happiness/
- Nettle, Happiness: The Science Behind Your Smile (Oxford,2005);Richard Layard
- Fisher, H. E. (1992). Anatomy of love: The natural history of monogamy, adultery, and divorce. New York: Norton.
Bir önceki yazımız olan Alkolün Tarihçesini Keşfedin başlıklı makalemizde alkol, alkol bağımlılığı ve alkol problemi hakkında bilgiler verilmektedir.
