Fobilere Evrimsel Bakış Açısı

Fobi Nedir?

Fobiler herhangi bir şeye karşı güçlü ve sürekli bir şekilde duyulan korkulara denir. Fobiler, günlük hayatımızı olumsuz etkiler ve bazen bizi işimizden alıkoyar. Bu yazımızda fobilere ilişkin evrimsel açıklamaları ele almaya çalışacağız.

Fobi bir nesne veya olaya karşı olabilir: Fare, böcek, deprem, kan görmek, köprüler, kuleler, boğulma korkusu, yükseklik korkusu…

Bazı fobiler geçmişteki olumsuz deneyimler sebebiyle ortaya çıkarken bazıları ise tam olarak nedenini bilemediğimiz durumlardan kaynaklıdır. Kişi neden korktuğunu bilmediği halde korkmaya devam eder.

Fobiler ve Evrim

İşte bazı sebepsiz fobiler, evrimsel sürecin bir parçasıdır. Örneğin böcek korkusu, dünyanın her yerinde görünmektedir. Bir ayı veya aslan çok daha tehlikeliyken insanlar böcekten daha çok korkarlar. Bunun nedeni de evrimsel olarak, atalarımızın zehirli böcekler tarafından öldürülmesi olarak açıklanır. Büyük bir hayvanı fark etmek daha kolayken, zehirli minik bir böceği fark etmek hiç kolay değildir. Bu nedenle, böcek riskine karşı daha tetikte oluyoruz. Yani bu fobi, aslında bizi hayatta tutmak için geliştirilen bir adaptasyondur. Atalarımız, bu tür tehlikelerden korunmak için bazen ağaç tepelerinde uyuyordu.

Yaygın fobiler ile yapılan bir araştırmada, 6 aylık bebeklerin bile yılanlar ve böceklerden korktuğunu ortaya koydu. Bu kadar küçük yaşta tecrübe ile korkuların oluşma ihtimali çok azdır. Bu yüzden bilim insanları bu korkuların evrimsel sürecin bir parçası olarak görüyor. İnsanoğlunun bugün bir böcek tarafından ısırılıp ölme ihtimali çok düşük olsa dahi genlerimize işlemiş bu korkuların, hayata tutunma mekanizmamızın bir parçası olduğu düşünülüyor.

Bir başka korku, daha doğrusu yüksek sese irkilmek de evrimsel sürecin bir parçası olabilir. Beklenmedik bir sese verdiğimiz irkilme tepkisi bizleri yaklaşan tehlikeye karşı hazırlıyor. Bu irkilmeyi sadece insanlarda değil hayvanlarda da görmek mümkündür.

Elbette her korkunun evrimsel bir dayanağı yoktur. Bazı fobilerin bizi hayatta tutmakla hiçbir ilişkisi yoktur, mesela delikli yüzeylerden korkmak bizi hayata bağlamaz. İnsanlar fobilerinin büyük bir kısmını yaşanmışlıklarla edinirler. Örneğin çoğu küçük çocukta sosyal fobi yoktur, bu tarz fobiler yaş ilerledikçe daha fazla görülmeye başlar.

https://www.verywellmind.com/evolutionary-psychology-2671587

http://www.olaganustukanitlar.com/fobiler-evrimsel-bir-avantaj-midir/

https://www.bbc.com/turkce/haberler-turkiye-41730305

https://nautil.us/issue/53/monsters/how-evolution-designed-your-fear

https://lh3.googleusercontent.com/proxy/LuDx411cuya_0i_xyYyzB9UNP5XhA18NTIft47jRkCHSc5ekGDz-xXp9nLLiTExRtRUIgkiDghnU

Bir önceki yazımız olan Hafızanın 7 Günahı başlıklı makalemizde beyin, hafıza ve psikoloji hakkında bilgiler verilmektedir.