Bu içerik, Klinik Psikolog Öznur Büber tarafından hazırlanmıştır.
Her anne-baba kendine güvenli çocuklar yetiştirmek ister ve öz güven çocukların duygusal ve sosyal gelişiminde çok önemli bir role sahiptir. Öz güveni, bireyin kendi yeterlilikleri, yetenekleri ve değerleri konusunda duygu ve düşünceleri olarak açıklayabiliriz.
Öz güven temel olarak iki duygu üzerinde inşa edilir; çocuğun kendini sevilmeye değer ve yeterli/yapabilir olduğunu hissetmesi. Çocukların kendini algılayış biçiminin yani benlik algısının belirleyicisi olan özgüven, çok küçük yaşlardan itibaren gelişmeye başlar. Bu gelişimde çocuğun doğuştan getirdiği özellikler ve çevrenin etkisi önemlidir. İçine doğduğumuz aile ortamında sevildiğimizi, her halimizle kabul edildiğimizi açıkça
hissettiğimizde kendimizi ve bedenimizi sevmeye başlarız. Bebeklik çağından itibaren ihtiyaçlarımız zamanında ve yeteri kadar karşılandığında ise değerli olduğumuzu hissederiz.
Bu iki duygu ilk önce aile içinde anne-babalarımız ve büyüklerimiz tarafından, daha sonra da okul hayatında öğretmenlerimiz ve arkadaşlarımız tarafından olumlu ya da olumsuz yönde
pekişebilir. İlk 10 yaş öz güven gelişimi açısında önemli yıllar olsa da bu gelişim uzun yıllar devam eder. Ergenlik döneminde çocuklar çeşitli durumlarda özgüvenlerini test etmeye
başlarlar. Ebeveynlerin ve önemli figürlerin düşünce ve yorumları her zaman onlar için önemlidir.
Öz güven duygusu geliştirmiş çocuklar, kendileri ile ilgili gerçekçi ve olumlu duygu ve düşüncelere sahip olur. Değerli olduğunu bilir. Yeni bir durum veya ortam ile karşılaştığında denemeye cesaret gösterir, yapabileceğine inanır. Karşılaştığı problemler
olduğunda çaba gösterir. Akran ortamlarında kendisine yer edinecek girişkenliği ve iletişim becerisini gösterebilir, olumlu ilişkiler kurar. Çocukların öz güvenlerinin zedenlendiği veya olumsuz yönde geliştiği durumlar ise davranışlarına farklı şekillerde yansır. Çocuklar bu duygularını konuşarak anlatmasalar da davranışları ile kendilerini gösteririler. Örneğin girdiği sosyal ortamlarda aşırı sessiz, çekingen, utangaç ya da tam tersine çok hareketli ve saldırgan davranışlar sergileyebilir. Bu
davranışların arkasında kendine dair “ben sevilmeye layık değilim” gibi bir inanış olabilir. Bazen de yeni bir aktiviteye katılmakta zorlanabilir, onu reddedebilir, hata yapmaktan çok
korktuğu için aktiviteden kaçınabilir ve çok mükemmeliyetçi davranışlar sergileyebilirler. Aslında “ben hiçbir şeyi düzgün yapamam” gibi bir inanışa sahip olabilirler. Bu nedenlerle de
başkalarının kendileri ile ilgili eleştiri ve düşüncelerine karşı çok hassasiyet gösterebilirler.
Olumlu bir öz güven inşa edebilmek için;
Hatalar en iyi öğrenme fırsatlarıdır. Bunu fırsata çevirmek biz yetişkinlerin elinde. Hatalara ne kadar anlayışlı, yol gösterici ve öğretici yaklaşırsak çocuklar da kendi hatalarını o kadar tolere etmeyi öğrenirler.
Yeni bir beceri kazanırken kendi içlerinde gösterdikleri gelişimleri farkettirmek; “Eskiden parktaki bu yere tırmanmaktan çekiniyordun ama denemeye devam ettin ve
sonunda başarıyorsun”.
Bireyselleşme ve öz güven gelişimi için. yaşlarına uygun sorumluluklar verin ve yapabilecekleri her işi kendi başlarına tamamlamalarına fırsat tanıyın. Bu bazen kaşığını kendi kullanarak döke saça çorba içmek, bazen yatağını dağınık da olsa
toplamak veya ayakkabısını bağlamasını denemek olabilir.
Çocukları ilgilendiren ve karar verebilecekleri konularda onlara seçme şansı sunun ve seçimlerinin sonuçlarını yaşamasına izin verin. Bu bazen zorlayıcı gibi gözükse de çocukları en çok olgunlaştıran ve hayata hazırlayan deneyimlerdir.
Evde ve dışarıda tutarlı bir yaklaşım bu tutumların daha kolay kazanılmasına ve hayatlarına yansıtmalarına yardımcı olur.
Duygularını, düşüncelerini ve inançlarını başkalarını incitmeden ifade etmeleri konusunda model olun. Çocuklar yaşadıklarını ve duygularını anlatmaya başladıklarında ise iyi bir dinleyici olarak ‘ben değerliyim’ duygusunu pekiştirebilirsiniz.
Yetenek ve meraklarına uygun, başarabileceğine inandığı bir alanda kendilerini geliştirmeleri, hobi edinmeleri sosyalleşme ve öz güvenlerinin gelişimi için çok önemlidir.
Ev ve yakın çevre dışında farklı ve çok sayıda ortama girmek girişkenlik becerilerini desteklerken yeni deneyimler de edinmelerini sağlayacaktır.
Aileler için okuma önerisi;
Kendine Güvenen Çocuk Yetiştirme, Gael Lindenfield, HYB yayıncılık
Petra Stamer-Brandt, Çocuğunuzun Öz güveninin Geliştirmek için 55 öneri, Erdem Yayınları
Çocuklar için okuma önerisi;
Herkes Alfred’e Bakıyor, Johan Unenge, Redhouse Kidz ,Yayınları
Bir önceki yazımız olan Öğrenme Stilleri başlıklı makalemizi de okumanızı öneririz.
