Bu içerik, Klinik Psikolog Öznur Büber tarafından hazırlanmıştır.
PASS teorisi, çocukların bilişsel işlem örüntülerini belirlemeye yönelik çalışmalar ile nöropsikolojik bilgilerle temellendirilmiş bir teoridir. Bu bilgiler ışığında oluşturulan bilişsel müdahale programı ile nöropsikolojik içerikli eğitim ile öğrencilerin hem gelişimine destek olmayı hem de akademik çalışmalarına köprü olmayı hedefler. Bu program temel akademik becerilerin bilişsel işlev alt yapısını destekleyen bir bilişsel müdahale programıdır. PASS teorisine göre beynin bütüncül çalışmasından dolayı tüm bilişsel alanlara yönelik bütüncül ve sarmal bir programdır. Öğrencilerin bilişsel işlemdeki farklılıkları akademik benlik algıları ve öğrenme ortamındaki davranışsal özellikleri birbiri ile bağlantılı olarak akademik hayatlarındaki performanslarını etkiler. Her öğrenci biriciktir ve bireysel farklılıkları vardır. Dolayısıyla öğrenme problemi de parmak izi gibi kişiyi özeldir ve bu nedenle her öğrencinin bilişsel yapısına göre bu destekleyici program kişiye özel hazırlanmaktadır. Öğrenme problemlerinin farklı nedenlerden kaynaklanabilir. Özgül öğrenme güçlüğü, dikkat eksikliği, hiperaktivite, kısa süreli ve uzun süreli hafıza sorunları, problem çözme, duygusal problemler söz konusu olduğunda sorunların çözümü ve gelişimi için bilişsel işlem alanlarına odaklanılması gerekmektedir. Kirby ve Williams (2000)’a göre öğrenme probleminin sebebi olan bilişsel işlem performans kaybının dışında daha da geniş bir alanda etkin problem sorunu olarak görülebilmektedir. Bilişsel işlem tanım olarak bir öğrencinin; okuma, heceleme, matematik, yazma vb. görevlerini yaparken nasıl düşündüğünü tanımlamayı içerir. Bu programda bilişsel işlem alanlarının gelişimi kadar akademik beceri alanlarına köprü oluşturacak bir yapı benimsenmiştir. PASS teorisine göre beyinde öğrenmeyi gerçekleştiren 4 alan etkindir. Bunlar: dikkat, planlama, eşzamanlılık ve ardıllık alanlarıdır. Dikkat: Belli bir duruma odaklanmayı, gerektiğinde diğer uyarıcılardan etkilenmemeyi sağlayan zihinsel işlem alanıdır. Planlama: Karar verme, problemlere alternatif çözümler üretme ve seçme, dürtülerini kontrol etme becerilerinin gerçekleştirildiği zihinsel işleme alanıdır. Akademik, sosyal ve duygusal alanların düzenlenmesi için gereklidir. Eşzamanlılık: Sözel bilgilerin görselleştirilip, anlamlandırılmasını sağlayan alandır. Ardıllık: Hafızanın temsilidir. Uyaranları zincire benzer şekilde, özel bir sıra haline getiren işlem alanıdır. Öğrencinin çözümler üretebilmesi ve çıkarımlar yapabilmesi için beynin bütüncül çalışması gerektiği yaklaşımına dayanan bu program beyindeki 4 bilişsel işlem alanının gelişmesine yönelik çalışmalara sunar. Ön test ve son test yapılarak bilişsel müdahale programının işlevselliği ile yapılmış pek çok bilimsel çalışma bulunmaktadır. Örneğin; Ergin, T. (2022)., Das, J. P. (1999)., Taşdemir-Yılmaz, N.(2010).
Beynin bütüncül çalışmasından dolayı öğrencinin sadece gelişmeye ihtiyacı olan alanlarda değil güçlü olduğu alanlarla da çalışma programında yer verilir. Ek olarak bilişsel
müdahale programındaki bu çalışmalar sadece bilişsel işlem alanında performans kaybı yaşayan öğrencilere yönelik olmayıp aynı zamanda bilişsel performansı yüksek (üstün zekâ
vb.) ancak bilişsel işlem alanları arasında eşgüdümsüz (uyumsuz) sonucunda gerçek potansiyelini ve performansını sergileyemeyen öğrencilerin gerçek performanslarını
sergilemeye yönelik de hazırlanmaktadır.
Kaynakça:
Das, J. P. (1999). PASS reading enhancement program. Sarka Educational Resources.
Ergin, T. (2022)., YBT-PASS Bilişsel Müdahale Programı’nın Özgül Öğrenme
Güçlüğü Olan Öğrencilerin Bilişsel İşlem Alanları Düzeylerine Etkisi
Kirby, J. R., & Williams N. H. (2000). Learning problems: a cognitive approach.
Kagan ve Woo Limited.
Taşdemir-Yılmaz, N. (2010). Bilişsel müdahale programının öğrenme performansı
düşük öğrenciler üzerindeki etkisinin incelenmesi [Yüksek lisans tezi]. Marmara Üniversitesi.
Bir önceki yazımız olan Paranoid Kişilik Bozukluğu Nedir? başlıklı makalemizi de okumanızı öneririz.
