Paranoyak Kişilik
Paranoyak kişilerde ön plana çıkan iki özellik vardır, bunlar; güvensizlik ve katılıktır. Güvensizlik davranışları aşağıdaki gibi durumları içerebilir:
- Kendi hakkında kötü niyet güttüğü için diğer insanlardan kuşkulanma
- Çevresinde dönen olaylara karşı dikkatli ve tetikte olma
- Başkalarının dürüstlüğünden kuşku duyma, kıskanç olma
- Kendi kafasındakilere kanıt bulmak için ayrıntılara bakma
- Kötü muamele gördüğünden kuşkulanırsa misliyle karşılık verme
- Kendini ön planda tutma ve bu sebeple kolaylıkla hakarete uğradığı algısına kapılabilme
Katılık davranışları ise aşağıdaki gibi örneklere neden olabilir:
- Kendini akılcı, soğuk ve mantıklı göstererek diğerlerinin gösterdiği kanıtlara direnme
- Sevgi ya da diğer olumlu duyguları göstermede güçlük çekme
- Mizah yönü gelişmemiş olma
Paranoyak Kişilikler Nasıl İdare Edilir?
Bunları yapın:
- Nedenlerinizi ve niyetlerinizi açıkça belirtin. Paranoyak kişinin her zaman sizin davranışlarınızdan kendine bir kötülük geleceğini çıkarma ihtimali vardır. Bu durumda ona yanlış yorumlayabileceği davranışlar yapmamak önemli olacaktır. Özellikle eleştiride bulunacaksanız bunun kararlı, açık ve anlaşılır olması faydalıdır.
- Biçimsel kurallara titizlikle uyun. Tarafınızdan yapılan her davranışın alay veya nefret olarak algılanma riski vardır. Bu sebeple ortak yaşamda bilinen terbiye kurallarına uymak önemlidir: sözünü kesmemek, kıskandırmamaya çalışmak, bekletmemek gibi
- Onunla düzenli bir ilişki kurun. Eğer yaşam koşullarınız sizi sürekli bir arada tutmaya mahkumsa (paranoyak kişi komşu ya da patronunuz ise örneğin) onunla düzenli fakat aşırı yakınlık içermeyen bir ilişki kurmayı deneyin. Görüşmediğiniz, kaçındığınız bir paranoyak sizin onun arkasından komplo kurduğunuzu düşünecektir. Bu nedenle ona kötü düşünceleri kurgulaması için fırsat tanımaksızın kurduğunuz bu düzenli ilişki, sizi kafasında bir yere oturtmasını ve hayal gücünün peşi sıra gitmemesini sağlayacaktır.
- Yasalara ve yönetmeliklere göndermeler yapın. Paranoyak kişiler genellikle adalet isteyen ve kendini yasalara saygılı olarak gören kişilerdir. Davalara büyük ilgi duyarlar. Başkasının önünde yenik düşmeye karşı ne kadar tepki gösterirlerse göstersinler yasalar karşısında boyun eğebilirler.
- Küçük zaferler kazanmasına izin verin ancak bunları siz belirleyin. Moralinin iyi olması için paranoyak kişinin ufak ya da büyük fark etmeksizin başarılara gereksinimi vardır. Onu tamamen başarısız kılarsanız, öfkelenir. Bu sebeple aşılamayacak bir sınır belirleyerek sizin için çok önem taşımayan konularda alttan alın.
Bunları yapmayın:
- Yanlış anlamaları aydınlatmaktan kaçınmayın. Paranoyak kişiler insanı yorar ve hayal kırıklığına uğratır. Bu nedenle yanlış anlamayı onun düzeltmesi gerektiğine inanmak size iyi bir çözüm gibi görünebilir. Ancak bunu yapmayın. Aydınlatmak hem sizin için yararlı hem de onun ilişkilerdeki karamsar bakış açısını değiştirmek için bir şans.
- Kendi yarattıkları imaja saldırmayın. Onları aşağılama isteğini ne kadar güçlü duyarsanız duyun, bunu yapmayın. Belki sizde o anlık bir rahatlama yaratır ancak hem onun kuşkularını doğrulamış olursunuz hem de sizi alt etme konusundaki azmini arttırırsınız.
- Onu çekiştirmeyin, haberi olacaktır. Dedikodu, insanın dedikodusu yapılan kişiyle içtenlikle görüşme isteğini azaltan basit bir rahatlama türüdür. Paranoyağın dedikodusunu yapmak ise, tehlikelidir. Kafasında canlandırdığı düşmanlarını bulmadaki aşırı duyarlılığı ve kuşkularını ispatlamanın etkin gücü ile paranoyak kişi şu ya da bu biçimde hakkında yaptığınız dedikoduyu öğrenebilir.
- Siz de bir paranoyak olmayın. Bazen biraz geri çekilmek, yanlış anlamayı samimiyetle açıklığa kavuşturmaya çalışmak yaklaşmakta olan bir çatışmayı önlemek için gereklidir. Siz de aşırı alınganlık gösteren, küçük bir saldırı karşısında kavga çıkarmaya yönelen, orantısız misillemeler yapan bir paranoyak olmayın.
Kaynak
Lelord, F., & Andre, C. (2018). “Zor Kişilikler”le Yaşamak, 26. Baskı, İstanbul: İletişim Yayınları
Bir önceki yazımız olan Yalancının Beden Dili başlıklı makalemizde beden dili ve yalan hakkında bilgiler verilmektedir.
