Her yeni güne başlarken endişe duyduğumuz konular değişiklik gösterir; bir gün işiniz veya okulunuz için endişe ederken diğer bir gün uyandığınızda ilişkiniz veya sağlığınız hakkında endişe duymaya başlarsınız. Her ne kadar endişeler alakasız gibi görünse de aslında ortak bir temaya sahiptirler; Belirsizlik tehdidi.
Yapılan araştırmalar, yaygın kaygı bozukluğu (YKB) olan bireylerin belirsizliğe karşı toleranslarının çok düşük olduğunu göstermiştir. Sağlıklı bireylerin günlük yaşantılarına bakıldığında belirsizliğin yine rahatsızlık yarattığı fakat bu rahatsızlığın tolere edilebilir düzeyde kaldığı görülmüştür. YKB’de belirsizlik küçük bir miktar dahi olsa güçlü tepkilere yol açabilmektedir. Bu tepkiler kişide yoğun kaygı ve endişeli duygu durumu olarak kendini gösterir.
Kaygı Döngüsü
Endişelerimiz yaşamımızda maruz kaldığımız durum ve olaylar ile tetiklenir.
- Öngörülemeyen durumlar: Sonucunu kesin olarak bilemediğimiz durumlardır. Örneğin bir iş başvurusunda bulunduğunuzu düşünün mülakat sonucunuz öğrenmek için tekrardan oraya gitmek endişe verici olabilir. .
- Yeni durumlar: Yeni kişiler ile tanışmak, yeni yerler deneyimlediğimiz durumlardır. Yukarıdaki örnekten gitmek gerekir ise mülakatı geçtiniz ve yeni bir işe başladınız diyelim. Yeni işinizin açmış olduğu yeni deneyimler penceresinin sizi kaygılandırması muhtemeldir.
- Belirsiz durumlar: Yaşadığınız durum veya herhangi bir olay hakkında çok fazla bilginizin olmadığı durumlardır. Örneğin, patronunuz sizinle işiniz hakkında konuşmak istiyor ve sizi odasını çağırıyor.
İnsanları harekete geçiren şey olaylar değil, olaylar hakkında oluşturdukları düşüncelerdir. Endişe ve kaygıya yol açan sebepler aslında yeni, sonucu öngörülemeyen durumlar olsa da kişiler bu noktada belirsizliği tehdit edici görmektedir. Bu durumun sebebi ise belirsiz durumlar hakkında olumsuz çarpıtılmış inançları ve varsayımlarının olmasıdır. Örneğin,
- “Belirsiz durumlar çok olumsuz sonuçlanır.”
- “Beklenmedik olumsuz sonuçlar ile baş etmeyi başaramam.”
- “Belirsizlik yasamak hiç adil değil.”
Bunların yerine belirsizliği hayatın normal akışı olarak görürseniz oluşturduğunuz bu çarpıtılmış düşüncelerinizin geçerliliğini değerlendirmiş ve test etmiş olursunuz. Düşüncelerin sorgulanması ve değiştirilmesi, hissedilen olumsuz duygularımızın ve istenmeyen olumsuz davranışlarımızın azalması hatta ortadan kalkmasına yardımcı olur.
Kaynaklar
- Robichaud, M., & Dugas, M.J., (2019). Yaygın Kaygı Bozukluğu Çalışma Kitabı, Psikonet Yayınları, 2. Baskı İstanbul
Bir önceki yazımız olan Uyum Bozukluğu başlıklı makalemizde DSM 5, uyum ve uyum bozukluğu hakkında bilgiler verilmektedir.
